Intel công bố khoảng đầu tư 1 tỷ đô vào Việt Nam vào năm 2006. Vào thời điểm đó, Việt Nam rất cần Intel và dự án này. Việt Nam lúc đó cũng không có chọn lựa nào khác. Intel lúc đó là ông trùm về chip trên thế giới. Do đó BATNA (Best Alternative To a Negotiated Agreement) của Intel là rất cao, còn của Việt Nam thì gần như là không có. Do đó, chắc chắn là Việt Nam phải nhượng bộ rất nhiều trong cái deal đó. Cụ thể là giá trị thặng dư của dự án này ở phía Việt Nam chưa đến 1%.
Năm 2023 thì mọi chuyện đã khác, Intel mắc nhiều sai lầm về chiến lược sản phẩm, công nghệ sản xuất cũng tụt hậu. Hậu quả là các nhà đầu tư đã bán cổ phiếu Intel rất nhiều trong 5 năm nay. Trong khi trị giá của các công ty khác trong ngành chip tăng từ 200% đến 900% trong 5 năm qua, Intel bị giảm 21%.
Trong khi đó Việt Nam cũng có nhiều chọn lựa hơn. Việt Nam có thể chọn lựa cách gia nhập vào chỗ khác của chuỗi giá trị ngành chip bán dẫn có giá trị cao hơn như là làm thiết kế chẳng hạn. Tháng 9 vừa rồi thủ tướng Phạm Minh Chính ghé thăm tổng hành dinh của NVDA và Synopsys, là 2 công ty có thế mạnh về thiết kế chip. Nvidia CEO Jensen Huang nói rằng “Nvidia muốn hợp tác với VN về bán dẫn (chủ yếu là thiết kế), IT và AI.” Synopsys thì ký MOU với Việt Nam về kế hoạch xây dựng các trung tâm thiết kế chip ở Việt Nam. Trong 5 năm qua, giá trị của NVDA tăng 875%, còn Synopsys tăng 480%. NVDA có trị giá gấp 7.5 lần Intel hiện nay.
Như vậy Việt Nam hiện nay có BATNA khá cao trên bàn đàm phán với Intel. Nếu có mở rộng hợp tác thì chắc chắn Việt Nam không chịu giữ nguyên các điều khoản của năm 2006. Trong khi đó, cả Mỹ lẫn EU vừa thông qua Chip Act, dành hàng chục tỷ đô để thu hút các công ty làm chip. Đây chính là BATNA của Intel, còn cao hơn năm 2006. Do đó, khả năng cao là giữa Việt Nam và Intel sẽ không có khoảng Possible Settlement Range. Hoặc nếu có thì sẽ rất hẹp và rất khó đàm phán.
Cá nhân mình đã bán hết Intel để mua NVDA và AMD vào 5 năm trước. Không có lý do gì mình cổ súy Việt Nam tiếp tục mở rộng hợp tác với Intel. Hãy nhìn vào nhà máy Nokia ở Việt Nam. Theo mình thì Việt Nam nên hợp tác với NVDA và Synopsys sẽ hay hơn. Chắc chắn giá trị gia tăng cao hơn hợp tác với Intel như hiện nay.
Làm thiết kế chip còn tránh một việc không hay nữa là không phải khai thác đất hiếm, nguyên liệu cần thiết để làm chip nhưng cực kỳ ô nhiễm khi khai thác và tinh chế. Hiện nay Tàu là nơi sản xuất nhiều đất hiếm nhất. Do căng thẳng giữa Tàu và Mỹ nên Mỹ đang tìm 1 nguồn thay thế. Bạn nghĩ thế nào nếu điều kiện để Intel mở rộng đầu tư ở Việt Nam là Việt Nam phải khai thác đất hiếm để gánh phần ô nhiễm, nhưng giá trị gia tăng Việt Nam nhận được thì thấp hơn 1%? Bạn có muốn làm không?
Làm thiết kế có một cái hay nữa là có hiệu ứng lan tỏa cho nền kinh tế nội địa. Các công ty Việt Nam có thể lớn lên từ việc hợp tác với NVDA và Synopsys. Khác với trường hợp Intel, các công ty nội địa gần như chẳng làm được gì.
Sau những phân tích này thì các bạn nghĩ kỹ năng đàm phán là soft skills hay hard skills?
